Als er één ding is waar Nederland wereldwijd bekend om staat, naast tulpen en molens, dan is het wel kaas. De Nederlandse kaascultuur is diep geworteld in de geschiedenis van het land en vormt een belangrijk onderdeel van de nationale identiteit. Van de beroemde gele Goudse kaas tot de pittige Oude kaas, Nederlandse kazen bieden een rijke verscheidenheid aan smaken en texturen. In dit artikel duiken we in de fascinerende wereld van Nederlandse kaas en ontdekken we waar je de beste kaasmarkten en proeverijen kunt vinden.
De Geschiedenis van Nederlandse Kaas
De traditie van kaas maken in Nederland gaat terug tot de Romeinse tijd, maar het was in de Middeleeuwen dat Nederlandse kaasproductie echt tot bloei kwam. Door de vruchtbare grond en het vochtige klimaat was Nederland perfect voor veeteelt, wat leidde tot een overvloed aan melk. Om deze melk te conserveren, begonnen boeren met het maken van kaas.
De steden Gouda en Edam werden belangrijke centra voor kaashandel, en kaasmarkten ontstonden in de 16e en 17e eeuw als plekken waar boeren hun kazen konden verkopen aan handelaren. Deze markten waren niet alleen commerciële evenementen maar ook sociale gelegenheden waar mensen samenkwamen, nieuws uitwisselden en handelscontacten legden.
Beroemde Nederlandse Kaassoorten
Nederland produceert een verscheidenheid aan kaassoorten, elk met zijn eigen unieke karakter. Hier zijn enkele van de meest bekende:
Gouda
Verreweg de bekendste Nederlandse kaas, vernoemd naar de stad waar hij traditioneel werd verhandeld. Gouda is een halfharde kaas gemaakt van koemelk met een milde, zoete smaak die pittiger wordt naarmate hij langer rijpt. Er zijn verschillende varianten, van jonge Gouda (4 weken oud) tot zeer oude Gouda (meer dan 12 maanden gerijpt).
Edam
Herkenbaar aan zijn ronde vorm en rode waslaag, is Edam een halfharde kaas met een nootachtige smaak en lager vetgehalte dan Gouda. Deze kaas reist goed en werd historisch veel geëxporteerd, wat bijdroeg aan zijn wereldwijde bekendheid.
Leerdammer
Een relatief nieuwe kaas die pas in de jaren '70 werd ontwikkeld. Leerdammer staat bekend om zijn grote gaten en zoete, nootachtige smaak, vergelijkbaar met Zwitserse Emmentaler.
Maasdammer
Vergelijkbaar met Leerdammer, heeft deze kaas grote gaten en een zoete, nootachtige smaak. Het verschil met Leerdammer zit in het productieproces en de exacte smaakprofielering.
Boerenkaas
Dit is kaas die op de boerderij wordt gemaakt van rauwe, ongepasteuriseerde melk, volgens traditionele methoden. Boerenkaas heeft vaak een rijkere, complexere smaak dan industrieel geproduceerde kaas.
Traditionele Kaasmarkten Bezoeken
Hoewel de commerciële functie van kaasmarkten grotendeels is vervangen door moderne distributiesystemen, worden traditionele kaasmarkten nog steeds gehouden in verschillende Nederlandse steden als toeristische attracties en om het culturele erfgoed te bewaren. Hier zijn enkele van de meest populaire kaasmarkten die je kunt bezoeken:
Alkmaar
De kaasmarkt van Alkmaar is waarschijnlijk de bekendste en meest bezochte in Nederland. Elke vrijdagochtend van april tot september vindt op het Waagplein het kleurrijke schouwspel plaats van kaasdragers in traditionele witte kostuums die grote kazen dragen en verhandelen. De markt begint om 10:00 uur en duurt tot ongeveer 12:30 uur.
Naast het bekijken van de kaashandelingen kun je het Kaasmuseum bezoeken dat zich in het Waaggebouw bevindt, waar je meer kunt leren over de geschiedenis en het maken van Nederlandse kaas.
Gouda
De kaasmarkt van Gouda vindt plaats op donderdagochtenden van april tot augustus voor het prachtige historische stadhuis op de Markt. Hier worden kaashandelingen nagespeeld zoals ze eeuwen geleden plaatsvonden, compleet met handelaren en boeren die onderhandelen over prijzen door in handen te klappen.
Na het bezoeken van de kaasmarkt kun je het Goudse Kaas- en Ambachtenmuseum bezoeken of een wandeling maken door de historische binnenstad met zijn prachtige gebouwen en grachten.
Edam
De kaasmarkt van Edam is kleiner dan die van Alkmaar en Gouda, maar heeft een intiemere sfeer. Deze markt wordt op woensdagen in juli en augustus gehouden op het marktplein. Naast de kaasmarkt is Edam zelf een charmant historisch stadje dat een bezoek waard is.
Woerden
Woerden heeft een authentieke boerenkaasmarkt waar echte transacties plaatsvinden in plaats van alleen demonstraties. Deze markt is op zaterdagochtenden van april tot augustus. Woerden noemt zichzelf de "hoofdstad van het Groene Hart" en is een goede uitvalsbasis voor het verkennen van het omliggende platteland.
Kaasproeverijen en -workshops
Voor een diepere duik in de wereld van Nederlandse kaas zijn er verschillende proeverijen en workshops beschikbaar. Deze bieden de mogelijkheid om verschillende kaassoorten te proeven, te leren over het productieproces, en soms zelfs om je eigen kaas te maken.
Amsterdam
In de hoofdstad zijn er verschillende kaasproeverijen die speciaal op toeristen zijn gericht:
- Reypenaer Kaasproeverij: Deze proeverij in een historisch pakhuis aan de Singel biedt een professionele smaaksessie van zes prijswinnende kazen onder begeleiding van een kaasdeskundige.
- Henri Willig Kaasproeverij: Deze bekende kaasmaker heeft verschillende winkels in Amsterdam waar proeverijen worden georganiseerd.
- Kaaskamer van Amsterdam: Een specialiteitenkaaswinel in de Negen Straatjes waar je uitgebreide proeverijen kunt ervaren.
Platteland
Voor een authentiekere ervaring kun je een bezoek brengen aan een kaasboerderij op het platteland:
- Catharina Hoeve in Zaandam: Een traditionele kaasboerderij in de buurt van de Zaanse Schans, waar je kunt leren over kaasproductie en verschillende soorten kaas kunt proeven.
- Clara Maria Kaas & Klompenboerderij in Amstelveen: Hier kun je zien hoe boerenkaas wordt gemaakt en deelnemen aan een proeverij.
- Kaasboerderij Weenink in Winterswijk: Deze boerderij in het oosten van Nederland biedt rondleidingen en workshops waar je je eigen kaas kunt maken.
Tips voor het Kopen en Bewaren van Nederlandse Kaas
Als je Nederlandse kaas wilt kopen om mee naar huis te nemen of als souvenir, hier zijn enkele tips:
Waar te Kopen
- Specialiteitenkaaswinkels: Voor de beste kwaliteit en een grote verscheidenheid aan kazen, bezoek een speciaalzaak. De medewerkers kunnen advies geven en je laten proeven voordat je koopt.
- Boerenmarkten: Veel steden hebben wekelijkse markten waar lokale boeren hun kazen verkopen. Dit is een goede plek om authentieke boerenkaas te vinden.
- Supermarkten: Voor een snelle en vaak goedkopere optie hebben Nederlandse supermarkten zoals Albert Heijn en Jumbo een redelijk aanbod aan kazen.
Bewaren en Transporteren
- Bewaren: Bewaar kaas in kaaspaper of bakpapier (niet in plastic, omdat dit condensatie veroorzaakt). Harde en halfharde kazen kunnen ongeveer 2-3 weken in de koelkast worden bewaard.
- Transporteren: Als je kaas mee naar huis wilt nemen, vraag dan of de verkoper deze vacuüm kan verpakken. Vacuümverpakte kaas kan enkele weken buiten de koelkast blijven, wat handig is voor reizen.
- Serveren: Haal de kaas ongeveer een uur voordat je hem wilt eten uit de koelkast om hem op kamertemperatuur te laten komen, zodat de smaken zich volledig kunnen ontwikkelen.
Culinaire Kaascombinaties
Nederlandse kaas kan worden genoten op zichzelf, maar er zijn ook heerlijke culinaire combinaties te maken:
Traditioneel
- Jonge kaas met komijn of mosterd
- Oude kaas met appelstroop of vijgenjam
- Boerenkaas met roggebrood en appelstroop
- Kaasblokjes met mosterd als borrelhapje, vaak geserveerd in cafés
Met Dranken
- Jonge kaas past goed bij witbier of lichte wijnen zoals Sauvignon Blanc
- Oude kaas combineert geweldig met volle rode wijnen of donkere bieren
- Geitenkaas gaat goed samen met droge witte wijnen
- Blauwe kaas past bij zoete dessertwijnen of port
Conclusie
De Nederlandse kaascultuur biedt een fascinerende mix van geschiedenis, traditie en smaak. Of je nu een kaasmarkt bezoekt om het kleurrijke schouwspel te aanschouwen, deelneemt aan een proeverij om de verschillende smaken te ontdekken, of gewoon geniet van een stukje Gouda op een terrasje, kaas is een essentieel onderdeel van de Nederlandse ervaring.
Bij je volgende bezoek aan Nederland, neem de tijd om de rijke kaascultuur te verkennen. Proef de verschillende variëteiten, leer over het productieproces en neem misschien zelfs een stukje van deze heerlijke Nederlandse traditie mee naar huis als souvenir. Zoals de Nederlanders zeggen: "Kaas is baas!"